کارفرما: شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه
هدف پروژه:
- تحلیل اقتصادی خطوط اتوبوس و تعیین هزینه و درآمد یک خط اتوبوس
- تهیه نرم افزاری برای تحلیل اقتصادی خطوط اتوبوس تا بتوان پارامترهای اقتصادی را به راحتی به روز کرد و تغییرات را مشاهده نمود.
- تحلیل اقتصادی کلیه خطوط اتوبوسرانی یک شهر از طریق نرم افزار با صرف زمان کم و هزینه پایین
- بررسی سناریوهای گوناگون و سیاست‌های مختلف اقتصادی در زمانی کوتاه و با تغییر مقادیر ورودی
خروجی های پروژه:
- ارائه یک نرم افزار که قابل استفاده در جهت تحلیل اقتصادی تمامی خطوط اتوبوسرانی است.
- محاسبه هزینه و درآمد روزانه یک خط اتوبوس
- تعیین نرخ کرایه سربه‌سر در خطوط اتوبوسرانی
- تعیین یارانه پرداختی به شرکتهای خصوصی در بحث واگذاری خطوط به بخش خصوصی
- مشخص کردن خطوط سودده و ضررده و واگذاری مجموعه‌ای از خطوط سودده و ضررده به بخش خصوصی
شرح پروژه:
- · نرم افزار تحلیل اقتصادی برای خطوط اتوبوسرانی در تمامی شهرها قابل استفاده است. کافی است که اطلاعات ورودی مربوط به خطوط شهر مورد نظر تهیه شود تا خروجی‌های نرم افزار نمایش داده شود. تجربه داده‌های واقعی مربوط به خطوط اتوبوس در شهر تهران، موفقیت و کارایی این نرم‌افزار را اثبات نموده است.
با توجه به اينكه اتوبوس يكي از مهمترين مدهای حمل‌و‌نقل همگانی در شرایط فعلی شهر تهران به شمار مي‌آيد، تحلیل اقتصادی این مد بسیار حائز اهمیت است. هدف از تحلیل اقتصادی خط، برآورد هزینه عملکرد و درآمد یک خط اتوبوس است. هزینه عملکردی یک خط اتوبوس شامل موارد متعددی می‌شود که به صورت کلی می‌توان از هزینه‌های عملیاتی اتوبوس، هزینه تصادفات، هزینه استهلاک، هزینه سرمایه‌گذاری و هزینه راننده نام برد. درآمد یک خط اتوبوس نیز حاصل کرایه‌ای است که از مسافران دریافت می‌گردد. رویکرد استفاده شده در این نرم‌افزار محاسبه هزینه و درآمد به ازای یک دستگاه اتوبوس است. با محاسبه مقادیر حاصل برای یک اتوبوس، با توجه به تعداد اتوبوس موجود در هر خط و میزان مسافر جابه‌جا شده در آن خط، می‌توان هزینه و درآمد یک خط خاص را محاسبه نمود.
شایان ذکر است که تحلیل اقتصادی یک خط اتوبوس، اساس تعیین نرخ کرایه نیز می‌باشد. به عبارتی با محاسبه هزینه عملکردی یک خط، می‌توان کرایه لازم برای جبران این هزینه را برآورد نمود. همچنین با تحلیل اقتصادی خطوط اتوبوس، مشخص می‌شود که در صورت لزوم به چه میزان یارانه از سوی دولت یا شهرداری برای ارائه خدمات اتوبوسرانی نیاز است. به عبارتی اگر قرار باشد یک شرکت خصوصی خدمات اتوبوسرانی را ارائه دهد، باید مشخص گردد که در هر خط به چه میزان یارانه نیاز است تا ارائه خدمات برای این شرکت به صرفه باشد. کرایه و یارانه در خروجی‌های این نرم‌افزار لحاظ شده‌اند.
در این نرم‌افزار تمامی پارامترهای موثر در هزینه و درآمد یک خط اتوبوس به عنوان ورودی داده می‌شود. این پارامترها شامل اطلاعات خط (مانند کرایه خط، تعداد اتوبوسها ومسافر روزانه)، نرخ‌های مورد نیاز (مانند قیمت سوخت، قیمت روغن، قیمت لاستیک، قیمت باتری، هزینه پارکینگ و نرخ بیمه) و پارامترهای تعمیر و نگهداری است. خروجی این نرم افزار نیز هزینه روزانه یک دستگاه اتوبوس به تفکیک دیزل و گازسوز است. همچنین نرخ کرایه سربه‌سر و یارانه از دیگر خروجی‌های نرم افزار است.
این نرم افزار برای برخی از خطوط اتوبوس شهر تهران آزمایش و نتایج آن ارائه شده است. این نرم‌افزار امکان اعمال تغییر شرایط اقتصادی (تغییر قیمت قطعات و لوازم یدکی اتوبوس و هزینه تعمیرات و نگهداری) یا شرایط فیزیکی خط (تغییر تعداد ناوگان، تغییر نوع اتوبوسها، تغییر مسیر و طول خط، تغییر مسافر خط و …) را فراهم می‌کند. بنابراین با استفاده از این نرم افزار می‌توان سناریوهای مختلف واگذاری خطوط اتوبوس به بخش خصوصی یا سناریوهای مختلف در تعیین نرخ کرایه خطوط اتوبوس را بررسی نمود.
محصولات علمی حاصل از پروژه
ارائه مقاله‌ای تحت عنوان ” تحلیل اقتصادی خطوط اتوبوسرانی– مطالعه موردی خط 4-30 (شهید فتحی- پایانه فیاض‌بخش) شهر تهران” در یازدهمین کنفرانس حمل‌و‌نقل و ترافیک، پذیرفته شده برای سخنرانی و برگزیده شده به عنوان مقاله برتر